Dagelijks archief: maandag 12 maart 2012

opium voor het volk

vrijdagnacht gezien op Canvas: Good night and good luck (2005)

In het essay over Mark Rothko in The Power of Art geeft Simon Schama een treffende en humoristische beschrijving van het levensgevoel in het naoorlogse Amerika. Uit angst voor een nucleaire oorlog hadden de massamedia een roze wolk over de Verenigde Staten doen neerdalen.

1950's ads
de geïdealiseerde suburbia uit de Koude Oorlog (image credits: plan59.com )

Met de American Dream werd de Amerikanen een heldere blik op de werkelijkheid ontnomen. De apocalyptische paddenstoelwolken bleven achter de horizon en de ideologische oorlog tussen kapitalisme en communisme werd tussen de Martini´s in de koelkast gezet.

De schilders die de criticus Harold Rosenberg action painters had gedoopt, richtten hun pijlen op de laffe fletsheid van het naoorlogse Amerika, waar het leven volgens hen niet langer echt was, maar virtueel. Wat voor wereld zagen ze om zich heen? De Koude Oorlog en de oorlog in Korea, twee supermachten die elkaar in een dodelijke greep hielden; en in het eigen land paranoia en angst, communisten onder het bed, paddenstoelwolken met één druk op de knop. Dat was alleen te verdragen door struisvogelgedrag te verheffen tot een manier: de ideaalwereld van de suburb, geruite spencers en enkelsokjes; een Buick op de oprit en een vrouwen in de keuken die koekjes bakt en pleisters plakt; kleine Billy op de slagplaat en Susie met sproeten die hem op haar gele puntschoenen staat toe te juichen; vader gaat ’s ochtends naar het werk met een messcherp gestreken vouw in zijn broek en schuift ’s avonds zijn pantoffels aan voor een Martini; het hele gezin zo monter als Rex de blije labrador, tong uit de bek en overal voor in, en altijd, altijd op de achtergrond het blauwe flikkerlicht en de ingeblikte lach van de tv. Wat moest je anders, als grootmacht? Het was kiezen tussen zelfmedicatie of zelfmoord.
uit: The Power of Art van Simon Schama

Good night and good luckVrijdagavond keek ik naar Good night and good luck (2005), een van de beste Amerikaanse films van het afgelopen decennium en in 2006 had deze absoluut een oscar moeten winnen. Maar het bleef bij zes nominaties. Evenals de oscarwinnaar van dit jaar, The Artist, is Good night and good luck een period piece dat nauwkeurig een tijdsbeeld reconstrueert. De producer durfde het aan om production designer Jim Bissell zijn zin te geven en alles in zwart-wit te laten filmen. Net als bij The Artist werkt dit als een tijdmachine. We worden ondergedompeld in de jaren vijftig en maken een tijdreis door het hoofdkwartier van de CBS waar het, net als overal in die dagen, blauw stond van de sigarettenrook. Dat geeft een geweldige couleur locale aan deze stijlvolle zwart-witfilm. Clooney maakte zijn film met een klein budget van 7,5 miljoen dollar en alles werd in relatief korte tijd in de studio opgenomen. Good night and good luck duurt maar 93 minuten en dat is een prima lengte voor een film met veel dialogen. Deze worden enkele malen op een natuurlijke wijze onderbroken met een jazzy muzikaal intermezzo. En na drie lange monologen van hoofdrolspeler David Strathairn is de boodschap goed overgekomen.

MurrowHet begint in oktober 1958 met een speech van Edward R. Murrow, de presentator van het CBS-programma See it Now voor een conferentie van the Radio-Television News Directors Association and Foundation. Voordat hij gaat spreken, zien we helemaal in het begin van de film sfeerbeelden van het publiek, de vleesgeworden American Dream. Zelfvoldane mensen die beroepsmatig met hun levens verstrengeld zijn met de massamedia. Het nieuwe medium televisie wordt vooral gebruikt om het miljoenenpubliek in een roze wolk te houden terwijl de sponsors hun producten kunnen aanbieden. Edward R. Murrow geniet alom respect omdat hij in 1953 een persoonlijke strijd heeft gevoerd met senator Joseph McCarthy. Hij is een stoïcijnse man die tijdens zijn televisieboodschap altijd een sigaret in zijn linkerhand houdt en afsluit met de woorden Good night and good luck.

Als er over vijftig of honderd jaar nog historici bestaan, die ze archiefbeelden laten bekijken van de drie omroepen, dan zullen ze beelden zien in zwartwit en kleur, van decadentie, escapisme en vervreemding van de realiteit. We zijn tegenwoordig rijk, vet en zelfingenomen. We zijn allergisch voor onaangename informatie. Dat blijkt uit onze massamedia. Als we op onze dikke bonussen blijven zitten en niet inzien dat televisie gebruikt wordt om ons te verstrooien, misleiden, amuseren en isoleren, zullen de financiers, kijkers en werknemers van de televisie te laat een heel ander plaatje zien.
But unless we get up off our fat surpluses, and recognize that television, in the main, is being use to distract, delude, amuse, and insulate us, then television and those who finance it, those who look at it, and those who work at it, may see a totally different picture, too late.

Edward R. Murrow

Nadat de film met deze speech begonnen is, volgt een lange flash back en gaan we terug naar 1953 wanneer de communistenjacht in volle gang is en de media onder druk staan. McCarthy is een grootinquisiteur geworden die vaak zonder enig bewijs mensen laat aanklagen als communist en dus als staatsgevaarlijk. De vrijheid staat in Amerika op het spel. Weinigen zijn zich daar zo van bewust als Edward R. Murrow. In zijn tv-column See it Now bekritiseert hij de dolle jacht op communisten en met zijn invloedrijke programma krijgt hij de machtige senator persoonlijk tegen zich. Hij wordt nu beschuldigd van communistische activiteiten. Voor de grote baas van CBS wordt het nu een probleem, want de meeste sponsors willen rust in de tent en het volk zijn opium geven. Na een lange flashback eindigt de film met de speech uit het begin :

Ik zei dat we zelf onze geschiedenis schrijven. Als we zo voortdoen zal de geschiedenis zich wreken en zullen we er ooit voor boeten. Af en toe mogen ideeën en informatie op de eerste plaats komen. Laten we dromen dat Ed Sullivan op de zondagavond zijn slot afstaat aan een diepgaand programma over ons onderwijs. En dat Steve Allen enkele weken later plaats inruimt voor een scherpe analyse van ons Midden-Oostenbeleid. Zal dat het imago van onze sponsors schaden? Zullen de aandeelhouders woedend zijn? Of begrijpen een paar miljoen mensen dan meer over thema’s die de toekomst van dit land en van de omroepen bepalen? Wie zegt dat het publiek hiervoor te onverschillig en te zelfgenoegzaam is, antwoord ik: volgens één journalist is er genoeg bewijs voor het tegendeel. Maar wat hebben ze te verliezen? Als ze gelijk hebben en dit toestel alleen dient om te entertainen, dan flikkert de beeldbuis nu en zullen we zien dat de strijd vergeefs was. Dit toestel kan ons iets leren. Het kan veel verhelderen en ons inspireren. Maar alleen op voorwaarde dat de mensen dat ook willen. Anders zijn het maar kabeltjes in een kastje. Good evening and good luck!
This instrument can teach, it can illuminate; yes, and it can even inspire. But it can do so only to the extent that humans are determined to use it to those ends. Otherwise it is merely wires and lights in a box. Good night, and good luck.

Edward R. Murrow

Halverwege zit nog een lange monoloog van Murrow. De boodschap is daardoor niet te ontwijken. Op slimme wijze is het taboe doorbroken dat kwaliteitsfilms nooit te prekerig een boodschap mogen verkondigen. In een period piece dat zich afspeelt in de jaren vijftig horen spruitjeslucht, sigarettenrook en een waarschuwend vingertje. George Clooney maakte deze film juist omdat de massamedia dat laatste in de 21e eeuw nog altijd hard nodig hebben.

Good night and good luck