In 1965 verfilmde de Engelse filmregisseur David Lean de beroemde roman van Boris Pasternak. Al eerder had hij met The Bridge over the River Kwai (1957) en met Lawrence of Arabia (1962) twee grote epische filmdrama’s op zijn naam gezet. Met Dr. Zhivago zou hij zijn genie als filmmaker nogmaals bewijzen. Lean‘s epische drama’s passen nog helemaal in de traditie van Gone with the wind en de drama’s van Cecil B. DeMille. Dr. Zhivago was een van de laatste films in deze traditie die door de opkomst van het snelle en gewelddadige ‘nieuwe Hollywood’ ouderwets was geworden.

Films van meer dan drie uur zijn voor ons een te lange zit geworden. Bovendien passen kamerbrede muziek en zware symboliek niet meer echt in deze tijd. Toch worden bovengenoemde films van David Lean nog altijd erkend als tijdloze meesterwerken. Vanaf het begin was dat al zo. The Bridge over the River Kwai kreeg in 1957 de oscar voor de beste film, Lawrence of Arabia volgde vijf jaar later en ook Dr. Zhivago had deze oscar in 1965 eigenlijk verdiend, maar The Sound of Music ging er mee vandoor. Bij elkaar wonnen deze drie films van David Lean in 1957, 1962 en 1965 negentien oscars.

De zware symboliek die David Lean graag gebruikt, leent zich uitstekend voor Russisch drama. In een van de eerste scenes in Dr. Zhivago wordt de moeder van de kleine Joeri Zhivago begraven. Het is een prachtige visualisering van de eerste zin uit Pasternak‘s roman: “Zij liepen en liepen maar door en zongen Vjetsnaja Pamjat (Eeuwige Gedachtenis), en steeds als zij ophielden leek het, alsof hun benen, de paarden, de windvlagen op hun eigen ritme doorgingen met zingen.” De scene begint met een lang panoramashot van een verlaten landschap met op de voorgrond een karakteristiek Russisch-orthodox kruis. Vanuit de verte nadert langzaam een begrafenisstoet. Dan zien we de kleine Joeri en volgen detailopnamen van de stoet. Een begrafenis in de ijzige kou met het langzame en gedragen liturgische gezang heeft in zichzelf een diepe symboliek en David Lean neemt echt de tijd om ons daar naar te laten kijken.

Regisseur Michael Cimino filmde overigens met eenzelfde geduldige camera een Russisch-orthodoxe bruiloft in The Deer Hunter. Je hoort vaak dat die scene veel te lang duurt, maar juist deze trage bruiloftsscene is heel betekenisvol in het drieluik (hemel, hel en louteringsberg) dat het verhaal omlijst.

Russische drama [ 1 ] | Russische drama [ 2 ] | Russische drama [ 3 ]

Het VPRO-programma Boeken op zondagmorgen is het beste programma over boeken sinds jaren. Wim Brands is een fijne interviewer die graag met de schrijvers bij hem aan tafel in het diepe duikt. Zondag was er een boeiende aflevering over twee boeken die verwantschap met elkaar tonen: De ontdekking van de Middeleeuwen van Peter Raedts en Moederkerk van Jos Palm. Het was een Boeken met een katholiek randje en het was prettig dat Wim Brands als intellectueel geen allergie toonde voor het onderwerp. Eerst ging hij in gesprek met Peter Raedts, ooit priester. Waarom was hij ooit priester geworden, wilde Brands weten. De liturgie in het Latijn had en heeft een onweerstaanbare aantrekkingskracht op Raedts. Hij noemde het een Gesammtkunstwerk dat alle zintuigen beroert. Na het Tweede Vaticaanse Concilie werd de katholieke kerk veranderd in een speelhoek van een kleuterschool, compleet met gitaren, een drumstel en onbenullige teksten. Het gewijde werd ingeruild voor het gewone en gezellige.

Peter Raedts stapte na een persoonlijke crisis op zijn vijftigste uit het priesterambt. Als hoogleraar Middeleeuwse Geschiedenis schreef hij al een lange reeks publicaties in het Engels, Frans en Nederlands voordat hij begon aan De ontdekking van de Middeleeuwen. In dat boek gaat het vooral over onze beeldvorming over de Middeleeuwen:

Rein Swart over Boeken: Moederkerk van Jos Palm [ reinswart.blogspot.com ]

Bevrijdingspostzegels 1944-1946
Tijdens de bezetting werd in Londen een serie Nederlandse postzegels ontworpen door Prof. J.B.Romein die vanaf 1 mei op Nederlandse koopvaardijschepen in omloop werd gebracht. Na de bevrijding van de zuidelijke provincies in oktober en november 1944 werden de zegels ook hier gebruikt. In 1946 werd de serie uitgebreid met een aantal waarden met daarop het portret van koningin Wilhelmina. De kruiser Hr. Ms.De Ruyter werd als eerbetoon aan de omgekomen bemanning afgebeeld op de waarde van 5 cent. De kruiser ligt samen met de schout bij nacht Karel Doorman sinds 27 februari 1942 als zeemansgraf op de bodem van de Javazee.

De Slag in de Javazee [ nl.wikipedia.org ]