Dagelijks archief: donderdag 5 december 2013

Salomé

de femme fatale in het fin de siècle en in de vroege film

Gustave MoreauIn het fin de siècle (1890′s) was er in de kunst grote belangstelling voor het occultisme. In de aantrekkingskracht van het duistere speelde de verleiding een grote rol. Deze werd verzinnebeeld door de vrouw en de slang. Salomé was waarschijnlijk de meest afgebeelde femme fatale aan het einde van de negentiende eeuw. Oscar Wilde schreef een toneelstuk en Gustave Moreau maakte misschien wel de beroemdste afbeelding van haar (L’apparition 1876). Salomé was een geliefd onderwerp omdat het oriëntalisme uit de negentiende eeuw en het fin de siècle elkaar in haar konden ontmoeten.

Gustav KlimtSalomé was de dochter van Herodias, de vrouw met wie koning Herodes samenleefde. Johannes de Doper had dit afgekeurd en daardoor kwaad bloed gezet bij Herodias. Zij probeerde haar man te bewerken en wilde dat hij Johannes de Doper een kopje kleiner maakte. Maar omdat Johannes de Doper geliefd was bij het volk, durfde Herodes hem niet te doden. Hij liet hem opsluiten. Herodias wachtte intussen haar moment af.

Dat kwam tijdens een feestmaal waarbij haar dochter Salomé de koning met haar dans en lichaam zo wist te behagen, dat hij het meisje beloofde alles te geven wat zij hem zou vragen. Salomé was door haar moeder opgestookt en vroeg Herodes om het hoofd van Johannes de Doper. En aldus geschiedde.

Salomé door Franz von Stuck
Franz von Stuck
Die Sünde 1893 en Salomé 1906

Malerfürst Franz von Stuck uit München was een decadent in hart en nieren. In 1893 schilderde hij Die Sünde en daar had hij zoveel succes mee dat hij er meer versies van maakte. Dat de zonde niet alleen een vrouwelijk woord was, maar dat de zonde zélf een vrouw was, daar was men in het fin de siècle heilig van overtuigd. En de slang, die kreeg je er als decoratie gratis bij. Ook Salomé kwam bij van Stuck haar blote borsten laten zien. Als blanke hemellichamen komen ze in het duister tevoorschijn.

Salomé door Lovis Corinth
Lovis Corinth
Salomé (detail) 1899

Lovis Corinth pakte het anders aan. Ook bij hem is Salomé topless, maar hij plaatst er omstanders bij. De beul zien we op zijn rug. Het hoofd is net binnengebracht. De femme fatale lijkt er nog niet zeker van dat de beul zijn werk goed gedaan heeft en controleert bij het afgehakte hoofd of de pupil zich nog verwijdt. Het serpent is kwaadwillig en berekenend.

Salomé
Pierre Bonnaud Salomé, ca. 1900
om te benadrukken dat de femme fatale een seksueel roofdier is, wordt een tijgervacht aan haar blote voeten gelegd.
Salomé
Theda Bara als Salomé 1918
ook zij krijgt een tijgervacht aan haar blote voeten, maar gaat als “levend beeld” niet meer uit de kleren zoals in de schilderkunst

De filmkunst gaat aanvankelijk door in het spoor van de schilderkunst. In 1917 wordt Theda Bara met haar vertolking van Cleopatra op slag een beroemdheid. Een jaar later speelt ze Salomé. In die tijd had je nog geen Motion Picture Production Code en zo zien we in Cleopatra (1917) en Salomé (1918) voor die tijd best wel veel bloot. Maar zo bloot als bij Franz von Stuck, Gustav Klimt, Lovis Corinth en Pierre Bonnaud zal het in de vroege film niet worden.

Salomé
Nazimova als Salomé 1923
Salomé in art deco interpretatie, geïnspireerd door de illustraties van
Aubrey Beardsley

Salomé [ nl.wikipedia.org ]