Een maand voor de vliegramp in Tripoli stortte bij Smolensk een Pools regeringsvliegtuig neer waarbij 96 vooraanstaande politici, hoge militairen, ambtenaren en geestelijken omkwamen, waaronder de Poolse president Lech Kaczynski en zijn echtgenote Maria. De vliegramp bij Smolensk dompelde Polen in diepe rouw. De missie van het Poolse regeringsvliegtuig was de herdenking van een andere ramp zeventig jaar geleden, die bekend staat onder de naam Katyn. In de bossen bij het plaatsje Katyn ten Westen van Smolensk werden op 5 april 1940 door de sovjets de bijna 22.000 Poolse officieren en intellectuelen op laffe en koelbloedige vermoord en in een massagraf begraven. Toen de Duitsers in 1943 dit deel van Rusland bezet hielden, werd dit massagraf ontdekt en deze oorlogsmisdaad door de sovjets begaan, was natuurlijk koren op de molen van de nazistische propaganda. Maar na 1945 toen Polen een satellietstaat was geworden van de Sovjet-Unie, was de officiële versie dat de nazi’s en niet de NKVD de 22.000 Polen hadden vermoord. Ieder die van deze versie afweek, werd als staatsgevaarlijk gezien. Pas na de val van het ijzeren gordijn, mocht de waarheid over Katyn eindelijk naar boven komen. In 1992 rakelde Boris Jeltsin Katyn weer op en beschuldigde Gorbatchov ervan dat de communisten de zaak taboe verklaard hadden. Uiteindelijk gaf Moskou toe en maakte een geheim document uit 1940 openbaar. Dit document, het bevel tot de massamoord op bijna 22.000 vooraanstaande Polen, was door Lavrenti Beria de hoogste baas van de NKVD ondertekend. De waarheid over Katyn was eindelijk aan het licht gekomen.

In 2007 maakte Andrzej Wajda, zélf een zoon van een van de vermoorde Polen bij Katyn, een film over de massamoord die voor Rusland nog steeds erg gevoelig ligt. Maar Katyn werd afgelopen maand tijdens de 70-jarige herdenking voor het eerst op de Russische televisie uitgezonden. Voor de geallieerden was Katyn vlak na de oorlog een hete aardappel. Zo had Roosevelt wel een geheim rapport dat duidelijk de sovjets als de daders aanwees, maar de Amerikanen lieten dat rapport ‘zoekraken’. Stalin was toen immers nog hun bondgenoot. Wel werd tijdens het Proces van Neurenberg de schuld van de massamoord niet aan de nazi’s gegeven. Zo bleven de Polen zélf het slachtoffer en pas na 1991 mocht de waarheid over Katyn gezegd worden.

Katyn is een Russisch dorp, dat ongeveer 20 km ten westen ligt van de stad Smolensk. Het dorp is bekend geworden door het nabijgelegen bos, dat lange tijd gebruikt werd door de NKVD, de geheime dienst van de Sovjet-Unie, als executieplaats. In 1940 was Katyn een van drie locaties waar de NKVD in totaal en ten hoogste 25.700 Poolse burgers, geestelijken en militairen executeerde. De massagraven werden daarna beplant met bomen. Direct na de inval van het Rode Leger in het oosten van Polen in september 1939 waren tienduizenden Polen opgepakt en afgevoerd naar kampen in Rusland, samen met 15.000 krijgsgevangenen. Met de arrestatie van de intellectuele bovenlaag van de Poolse bevolking hoopte Stalin eventueel verzet tegen het communisme in de kiem te smoren. Het bevel tot de moord werd gegeven door het Centraal Comité, getekend door Stalin op 5 maart 1940. Het bevel was gevolg van een besluit van NKVD-chef Lavrenti Beria om ruim 25.000 “landheren, fabrikanten, voormalige officieren, ambtenaren en overlopers te fusilleren”. De concentratiekampen waarin de Polen gevangen hadden gezeten, moesten worden vrijgemaakt vanwege de komst van 50.000 tot 70.000 inwoners van de Baltische staten, waarvan het grootste deel later eenzelfde lot zou ondergaan als de Polen.
 
Bron: nl.wikipedia.org

Het stukje Katyn en verder van Michel Krielaars op weblogs.nrc.nl toont aan dat de discussie over Katyn nog steeds niet is afgesloten. Een maand na publicatie zijn er ruim 200 reacties en nog dagelijks komen er reacties binnen.