Dagelijks archief: woensdag 15 juni 2016

helder licht

gekocht: In helder licht – Abraham en Jacob van Strij

Een lichte toon voelt meestal aangenamer dan een donkere toon en een cursiefje leest prettiger dan een zware tekst. Dat geldt ook voor schilderijen. Gisteren en afgelopen zondag liet ik werk zien van Giambattista Tiepolo (1696-1770) en William Orpen (1878-1931) dat allebei licht van toon was. Toch is hun doel tegengesteld. Tiepolo wil ons als het ware bedwelmen en losmaken van de zwaartekracht. Maar Orpen laat ons in overbelichte loopgraven kijken, alsof we een soldaat zijn van wie het gezichtsvermogen in een gasaanval is aangetast. Zijn lichte toon is dus verraderlijk. Maar Orpen is een uitzondering. In de visuele communicatie geven lichte tonen ons primair een aangenaam gevoel.

Van StrijGisteren kocht ik de catalogus van de tentoonstelling In helder licht – Abraham en Jacob van Strij (2000). Het bevestigt mijn veronderstelling dat na het einde van de godsdienstoorlogen in 1713 de toon minder zwaar werd. De donkere barok maakte plaats voor het lichte rococo. Ik zie soms een parallel met het rococo en de jaren vijftig van de twintigste eeuw. Over beide perioden kun je achteraf meewarig doen, misschien omdat het levensgevoel van het rococo én de jaren vijftig berust op een vlucht uit de werkelijkheid. Maar de zoete bedwelming van pasteltinten wérkt wel.

Als de Dordrechtse schilders Abraham van Strij (1753-1826) en Jacob van Strij (1756-1815) aan het begin van de jaren zeventig van de achttiende eeuw naar de kunstacademie van Antwerpen gaan, gaat het rococo langzaam over in het neoclassicisme. In Nederland zou het rococo nooit echt voet aan de grond krijgen. Toch is er indirect invloed van het rococo, met name in het kleurengebruik.

Als de gebroeders Van Strij gaan teruggrijpen op Hollandse meesters uit de zeventiende eeuw dan produceren ze geen kopieën van hun stadgenoot Albert Cuyp of van Pieter de Hoogh. Ze kijken door de bril van de achttiende eeuw. Zoals Tiepolo een soort gebleekte versies van Veronese maakt, zo doen de Van Strij‘s dat bij Both, Cuyp, Dou, Maes, Metsu, Ostade en De Hoogh. We zien de Hollandse schilders uit de Gouden Eeuw aan het einde van de achttiende eeuw nog eens aan ons voorbijtrekken, maar nu in een ander licht.

Van Strij
Abraham van Strij
Lezende vrouw bij het venster (Dordrechts museum)
Van Strij
detail