Maandelijks archief: september 2016

Vendémiaire

224 jaar geleden werd de Republikeinse Kalender ingesteld
vandaag zou het 1 Vendémiaire An CCXXIV zijn geweest

De Franse Revolutie wilde de geschiedenis opnieuw laten beginnen. De meest ingrijpende verandering van dat nieuwe begin, was de invoering van de Franse Republikeinse Kalender. Net als met de nieuwe bestuurlijke indeling van Frankrijk in 83 arrondissementen, moest ook de tijd opnieuw ingedeeld worden. De sporen van het verleden moesten daarbij zoveel mogelijk uitgewist worden. De traditionele kalender wordt bepaald door de Romeinse en christelijke erfenis. In de Franse Republikeinse Kalender was daar niets meer van terug te zien: de maand augustus ging op in Themidor (hittemaand) en Fructidor (fruitmaand) en de zondag, de Dag des Heeren, verdween. Daar kwam driemaal per maand een rustdag (décadi) voor in de plaats.

Vendémiaire
Kalenderplaat van de maand Vendémiaire (22 september – 21 oktober)

De nieuwe maanden bestonden niet uit vier weken maar uit drie décades (tien dagen). Zo ontstond er een jaar van twaalf maanden die dertig dagen telden. De resterende 5/6 dagen werden sansculottides of aanvullende dagen genoemd. Deze waren gewijd aan de deugd (jour de la vertu), dag van de deugd, het vernuft (jour du génie), de arbeid (jour du travail), de meningsuiting (jour de l’opinion), de beloning (jour des récompenses) en de revolutie (jour de la révolution). De 360 andere dagen waren niet meer gewijd aan christelijke feesten of heiligen maar aan een dier (iedere quintidi), een werktuig (iedere rustdag) of een plant, boom, mineraal of delfstof (iedere andere dag).

De Franse Republikeinse Kalender begint op 22 september en telt 12 maanden die ieder in drie decades zijn ingedeeld. De herfstmaanden (eindigend op -aire) zijn Vendémiaire Wijnmaand (22 september ~ 21 oktober), Brumaire Mistmaand (22 oktober ~ 20 november) Frimaire Koudemaand (21 november ~ 20 december). De wintermaanden (eindigend op -ôse) zijn: Nivôse Sneeuwmaand (21 december ~ 19 januari), Pluviôse Regenmaand (20 januari ~ 18 februari) en Ventôse Windmaand (19 februari ~ 20 maart). De lentemaanden (eindigend op -al) zijn Germinal Kiemmaand (21 maart ~ 19 april), Floréal Bloemmaand (20 april ~ 19 mei) en Prairial Weidemaand (20 mei ~ 18 juni). De zomermaanden (eindigend op -idor) zijn Messidor Oogstmaand (19 juni ~ 18 juli), Thermidor Hittemaand, (19 juli ~ 17 augustus) en Fructidor Fruitmaand (18 augustus ~ 16 september).

Republikeinse Kalender [ W&V ]

het conservatisme van Hume

Gelezen: De geboorte van het conservatisme – David Hume
in De Verlichting als kraamkamer (2013) door Jabik Veenbaas

De Verlichting als kraamkamerNatuurlijk komt de Schotse filosoof David Hume (1711-1776) ook aan bod in de bundel De Verlichting als kraamkamer (2013) van Jabik Veenbaas. Hume is de filosoof geweest die met zijn A Treatise of Human Nature (1739-40) de sceptische noodtoestand had uitgeroepen. Daarin had hij het substantiebegrip, de causaliteit, het ik en de ziel op losse schroeven gezet. Toch liet Hume zich niet verlammen en deprimeren door zijn diepe twijfels. Hij vond stabiliteit in een pragmatische waardering voor de gewoonte en de traditie. Zo werd Hume, nog vóór Edmund Burke de vader van het conservatisme. Daarom heeft Veenbaas het hoofdstuk over Hume De geboorte van het conservatisme genoemd. Dat scepsis tot conservatisme kan leiden, werd mij op 25 juni j.l. haarfijn uitgelegd door Dirk Jan Snel op de Filosofie Scheurkalender:

De scepticus zal altijd geneigd zijn het bestaande te behouden zolang niet overduidelijk is dat de nieuwigheden die worden voorgesteld inderdaad beter zijn.

Ernst Heinrich Kossmann
in: Politieke theorie en geschiedenis (1987)

De scepticus twijfelt aan alles. Eigenlijk is het ook helemaal niet moeilijk om als scepticus te poseren, want je kunt nu eenmaal bij alles vragen stellen. Je ziet dan ook nog eens dat lieden die net de filosofie ontdekt hebben, scepsis als een soort trucje gebruiken; alles wat een ander zegt, voorzien ze van vraagtekens. Aldus denken ze dat ze het aureool van een zekere diepzinnigheid kunnen verwerven.
 
Maar de ware scepticus vraagt natuurlijk ook af of zijn scepsis wel gerechtvaardigd is. En vooral waar die toe leidt. Op het eerste gezicht lijkt radicale twijfel immers nogal destructief. Wat blijft er nog overeind, als je werkelijk alles betwijfelt? Maar als je dat eenmaal inziet, kan de redenering ook de andere kant opvallen: als alles in gelijke mate op losse schroeven komt te staan, is er ook geen reden om bepaalde zaken onder kritiek te stellen. (…) “De scepticus zal altijd geneigd zijn het bestaande te behouden zolang niet overduidelijk is dat de nieuwigheden die worden voorgesteld inderdaad beter zijn.”, betoogt Ernst Heinrich Kossmann in Politieke theorie en geschiedenis (1987) met de Schotse filosoof David Hume in gedachten.
 
Dirk Jan Snel op de Filosofie Scheurkalender

De scepticus zal altijd geneigd zijn het bestaande te behouden zolang niet overduidelijk is dat de nieuwigheden die worden voorgesteld inderdaad beter zijn. De scepticus wordt gemakkelijk conservatief. De dogmaticus echter wil verandering, naar links of naar rechts, naar voren of naar achteren, als progressief of als reactionair. Hij vindt geen rust in zijn wereld en, beheerst door zijn ongeduld, door zijn heimwee naar vroeger of zijn verlangen naar de toekomst, zoekt hij steeds verbeteringen en meent hij die op grond van zijn samenhangende inzichten te kunnen formuleren en doorvoeren.
 
uit: Politieke theorie en geschiedenis (p. 29) van Ernst Heinrich Kossmann.

Valmy, 20 september 1792

vandaag 224 jaar geleden: de kanonnade van Valmy

In augustus 1792 was Pruisen onder de militaire leiding van de hertog van Brunswijk begonnen aan een veldtocht vanuit Mainz richting Parijs. Het doel was om zo snel mogelijk korte metten te maken met het revolutionaire Frankrijk. Precies een jaar eerder hadden de Pruisen en de Oostenrijkers de Verklaring van Pillnitz ondertekend. Het was een intentieverklaring om militair in te grijpen als Lodewijk XVI, de koning van Frankrijk, zou worden bedreigd. Keizer Leopold II had een heel persoonlijke reden om deze verklaring te ondertekenen. Marie-Antoinette, de afgezette koningin van Frankrijk, was zijn zusje. Bovendien was de Franse Revolutie bedreigend voor hemzelf. De Girondijnen probeerden de revolutie namelijk te exporteren naar de buurlanden. In de winter van 1789/1790 waren in de Oostenrijkse Nederlanden (het huidige België) de Verenigde Nederlandse Staten uitgeroepen. Eind 1790 maakten de Oostenrijkers hier weer een einde aan, maar hadden nu aan den lijve ondervonden dat de revolutie kon overslaan.

Valmy 1792
Na de kanonnade van Valmy op 20 september 1792 trokken de geallieerden zich terug. Het was de eerste militaire zege van het revolutionaire Frankrijk.

Eind augustus 1792 trokken de Pruisen bij Longwy Frankrijk binnen. Begin september hadden ze de belangrijke vestingstad Verdun veroverd. In Parijs brak er paniek uit. De droom van vrijheid, gelijkheid en broederschap zou nu wel eens heel snel voorbij kunnen zijn. Vanaf dit cruciale moment begon de revolutie haar gruwelijke gezicht te laten zien. Uit angst dat de anti-revolutionairen in de gevangenissen een vijfde colonne zouden kunnen vormen, liet Danton toe dat het volk de gevangenissen bestormde. Tussen 2 en 6 september 1792 werden zeker elfhonderd gevangenen, onder wie 250 priesters en drie bisschoppen, door een volksjustitie op genadeloze wijze afgeslacht. Nog altijd werpen de Septembermoorden een pikzwarte schaduw over de lichte zijde van de Franse Revolutie.

Intussen bleven het Pruisische leger onder aanvoering van de Hertog van Brunswijk optrekken richting Parijs. Maar ten oosten van de stad Châlons-en-Champagne kwam het tot een keerpunt. Goethe was getuige. In zijn verslag Campagne in Frankrijk 1792 beschrijft hij het geluid van de kanonskogels die om zijn oren vliegen: “ruisende boomkruinen, klaterend water en fluitende vogels.” Goethe, kampioen in gevleugelde woorden, kreeg het op 20 september 1792 nadat ‘s avonds de kanonnen bij Valmy tot zwijgen waren gekomen, ook weer voor elkaar: “Hier en nu begint een nieuw tijdperk in de wereldgeschiedenis en jullie allen kunnen zeggen dat jullie getuige zijn geweest van de geboorte ervan.”

Goethe, kampioen in gevleugelde woorden, kreeg het bij Valmy ook weer voor elkaar: “Hier en nu begint een nieuw tijdperk in de wereldgeschiedenis en jullie allen kunnen zeggen dat jullie getuige zijn geweest van de geboorte ervan”.

Het leek alsof God zelf gesproken had, want de volgende dag werd in Parijs de Franse monarchie afgeschaft en de Eerste Franse Republiek uitgeroepen. Een dag later werd in heel Frankrijk een nieuwe kalender ingevoerd. Het was nu 1 vendémiaire van het Jaar I in plaats van 22 september 1792.

De Kanonnade van Valmy uit de film La Révolution française (1989)
De hertog van Brunswijk probeerde zijn troepen een flankerende beweging te laten maken om het leger van de Fransen heen richting Châlons-en-Champagne. François Christophe Kellermann doorzag dit echter, en draaide zijn leger met het Pruisische leger mee, zodat het gepositioneerd stond tussen Sainte-Menehould en Valmy. Door een grote artillerieaanval van de Fransen, gevolgd door een kleine infanterieaanval lukte het Kellermann en Charles-François Dumouriez om de Pruisen van een echte slag af te doen zien. Aan Franse kant vielen 300 doden, bij de Pruisen waren dit er 184. Deze ontmoeting bleek een keerpunt in de militaire campagne en ook een keerpunt in de geschiedenis.
 
Bron: nl.wikipedia.org