Maandelijks archief: januari 2010

pruikentijd [ 1 ]

Nicolas de Largillière (1656-1746) en de pruikentijd

Tijdens de regeerperiode van Lodewijk XIV (1640-1715) werd de Europese cultuur ondergedompeld in de Franse stijl. In ons land werd de Hollandse eenvoud en soberheid nog wel even vastgehouden (met Vermeer als laat hoogtepunt) maar na 1672 rukten het geparfumeerde coloriet, het fluweel en de pruiken ook in de Hollandse schilderkunst steeds verder op. Rond 1700 was de Europese hofcultuur volledig Frans geworden. De schilders maakten hun penseelstreek onzichtbaar door eindeloos glad te ‘dassen’ zodat hun schilderij een glossy uitstraling kreeg. Wanneer je de portretten uit het galante tijdperk bekijkt dan vraag je je af wat ons toen heeft bezield. Zeker als je deze portretten vergelijkt met de Hollandse portretschilderkunst van nog geen halve eeuw eerder, dan is het duidelijk dat de welgestelden hun nuchterheid hadden verloren. Natuurlijk behoorden de geportretteerden in hun extravagante kleding allemaal tot de happy few. Het gepeupel was armoedig gekleed. Gewone meisjes werden bijvoorbeeld grisettes (‘grijsjes’) genoemd, omdat hun kleding altijd grijs was.

portretten van de Largillière
portretten van Nicolas de Largillière

Het meest verbaast mij toch altijd weer die pruiken. Hoe kwamen kerels zo ver om zich zo verwijfd te kleden? Als iets gangbare mode wordt, gaat iedereen die mee wil tellen daarin mee. Dus werd in navolging van de zonnekoning een pruik gedragen… en gebruikten mannen parfum. Er werd gezegd dat de zonnekoning meer parfum gebruikte dan al zijn hofdames bij elkaar. Alles moest elegant zijn en zelfs kousen werd van achteren opgevuld voor een paar ideale kuiten. De Europese hofcultuur was veranderd in een lachwekkende balts. Dit was de pronktijd van het absolutisme en als het aan de rijken had gelegen, had het feestje eeuwig mogen duren. Maar aan het einde van de eeuw rolden de koppen van het Ancien Régime. De pruiken waren al eerder afgezet.

De Largillière, familieportret
Nicolas de Largillière
familieportret, ca. 1730

Nicolas de Largillière 1707De Franse barokschilder Nicolas de Largillière was samen met Hyacinthe Rigaud en Charles LeBrun een van de grote Franse schilders van zijn tijd. Een van zijn bekendste werken is een familieportret uit 1730 dat in het Louvre hangt. Hij had alles waar het galante tijdperk om vroeg: een ‘geparfumeerd’ palet, zwier en gevoel voor stofuitdrukking. Hij zat beslist niet om opdrachten verlegen. Het aardige is dat hij ook zichzelf schilderde. Het mooist vind ik zijn zelfportret uit 1707. Hier zien we de schilder zonder pruik, met kaalgeschoren hoofd en eenvoudige muts. Doe maar gewoon…

One of the most sought-after portraitists of the late 17th and early 18th centuries, Nicolas de Largillierre was as much at home with easel painting as with the monumental group portraits prized by the aldermen of the City of Paris. His marked taste for rich fabrics and elaborate tailoring gives his portraits a theatricality that is a close reflection of an elegant, sophisticated society. Lively brushwork and extensive use of impasto gleamingly highlight the details while giving his figures depth and solidity. He also painted a number of religious works in the same stylistic vein. Coming in the wake of François de Troy, he developed an approach to the portrait that earned him the substantial clientele he shared with Hyacinthe Rigaud.
 
Bron: louvre.fr

Nicolas de Largillière [ nl.wikipedia.org ]

onthaasting & Vermeer-dering

gezien: Vensters op Vermeer – 10 korte verhalen
documentaire van Koos de Wilt en Hans Pool

VermeerOver de persoon van Johannes Vermeer is bijna niets bekend. De film Girl with a Pearl Earring naar het boek van Tracy Chevalier probeert wéll iets van hem te laten zien, maar de Sfinx van Delft blijft een gesloten man. Een maand geleden (20 december j.l.) zond de Avro in Close Up Vensters op Vermeer – 10 korte verhalen uit. Het is een boeiende en met liefde gemaakte documentaire waarin verschillende kunstenaars, met name fotografen, vertellen over de betekenis van Vermeer voor hun werk. Daaruit blijkt dat ‘Vermeer’ voor hen eerder een way of life is dan een persoon. Bij de afwezigheid van het persoonlijke krijgt het onpersoonlijke juist alle aandacht en voor Vermeer is dat natuurlijk het licht. Dat is precies wat heel veel fotografen en natuurlijk ook schilders in zijn schilderijen zo aantrekt. De documentaire is permanent op internet te zien.

Alain de Botton
filosoof Alain de Botton over Vermeer
Wat maakt Vermeer zo actueel? Filmmakers Koos de Wilt en Hans Pool reisden de wereld rond en gingen op bezoek bij wereldberoemde fotografen als Erwin Olaf, Steve McCurry, Joel Meyerowitz, Philip-Lorca diCorcia en Tom Hunter. Hoe eigentijds zijn Vermeers beelden? Bestseller auteur en filosoof Alain de Botton, schilder Chuck Close, filmregisseur Peter Webber, schrijfster Tracy Chevalier en kunsthandelaar Otto Naumann ontrafelen allen op hun eigen manier het geheim van de ‘Sfinx van Delft‘. Ook kunsthistorici en Vermeerkenners als Geoffrey Batchen, Lawrence Weschler, Walter Liedtke en Arthur K. Wheelock verklaren het hedendaagse succes van zijn werk.
 
‘Vensters op Vermeer – 10 korte verhalen’ is een documentaire van regisseur Hans Pool (onder meer ‘Van Dis in Afrika‘ en ‘Van Moskou tot Magadan‘) en kunsthistoricus, journalist en scenarioschrijver schrijver Koos de Wilt (onder meer ‘Rembrandt Inc.’). Het camerawerk en de regie zijn van Hans Pool, de research en de interviews van Koos de Wilt.
 
Bron: cultuurgids.avro.nl

bekijk de documentaire in lokale mediaplayer

tweemaal Slag bij Lützen

De Slag bij Lützen 1632 en de Slag bij Lützen (Großgörschen) 1813

De Slag bij Lützen speelt in onze nationale geschiedenis geen rol, maar in de Duitse en Zweedse geschiedenis des te meer. Ook voor de Fransen heeft Lützen een vertrouwde klank. Dat komt omdat zij de Slag bij Großgörschen (1813) la bataille de Lützen zijn gaan noemen. Na de mislukte Russische veldtocht in 1812 streed een deel van wat er van de Grande Armée was overgebleven tegen de coalitietroepen van Pruisen en Rusland. Napoleon verloor bij deze veldslag nog eens 22.000 soldaten.

De Slag bij Lutzen/Großgörschen
De Slag bij Lützen 1813
Nachdem Preußen am 27. März 1813 Napoleon den Krieg erklärt hatte, zog dieser mit sechs in Kolonnen marschierenden Armeekorps von Mainz (damals vorübergehend von 1803 bis 1814 französisch: Mayence) über Erfurt in Richtung Leipzig. Am 29. April erreichte er Naumburg, am 30. April Weißenfels und am 1. Mai Lützen, wo er die Nacht am Denkmal für den 1632 gefallenen Schwedenkönig Gustav II. Adolf verbrachte. Dieser demonstrative historische Bezug führte auch dazu, dass in Frankreich diese Schlacht als “la bataille de Lützen” bezeichnet wird.
 
Bron: de.wikipedia.org

Maar de oorspronkelijke Slag bij Lützen vond twee eeuwen eerder plaats tijdens de Dertigjarige Oorlog. Hoewel deze veldslag door de protestantse coalitie werd gewonnen, betekende zij toch een trauma voor Zweden, omdat hun koning Gustav II Adolf dodelijk gewond raakte. Zweden steunde de protestantse keurvorsten in de strijd tegen hun gemeenschappelijke vijand, de katholieke Habsburgers. In 1855 toen overal in Europa het nationalisme opbloeide, schilderde de Zweedse historieschilder Carl Wahlbom onderstaand schilderij met centraal de dood van Gustav II Adolf in de Slag bij Lützen.

De Slag bij Lutzen
Carl Wahlbom 1810-1858
de dood van koning Gustav II Adolf op het slagveld bij Lützen
De Dertigjarige Oorlog was een tussen 1618 en 1648, voornamelijk in het Centrale Europese gebied van het Heilig Roomse Rijk, waarbij echter ook de belangrijkste continentale machten waren betrokken, uitgevochten conflict. De oorzaken voor het conflict waren zeer uiteenlopend. Hoewel het van in het begin een godsdienstig conflict tussen protestanten en katholieken was, was het zelfbehoud van de Habsburger ook een deel van de inzet van de strijd. De Denen en vervolgens Zweden kwamen verscheiden malen tussenbeide ter verdediging van hun eigen belangen.
De Slag bij Lutzen
De Slag bij Lützen detail
Rubens, Battle of Anghiari
Carl Wahlbom vond voor zijn schilderij duidelijk inspiratie in de bovenstaande tekening van Pieter Paul Rubens naar een origineel van Leonardo da Vinci dat verloren is gegaan
De Zweedse interventie begon in 1630 en duurde tot 1635. Sommigen aan het hof van Ferdinand II geloofden dat Wallenstein de controle wilde krijgen over de Duitse Prinsen en aldus zijn invloed op de keizer te versterken. Daarop ontsloeg Ferdinand II Wallenstein in 1630. Hij zou hem later echter terugroepen, nadat de Zweden onder leiding van koning Gustaaf II Adolf van Zweden het Rijk aanvielen en een aantal beduidende veldslagen won.
 
Gustaaf II Adolf, zoals eerder Christiaan IV, kwam de Duitse Lutheranen ter hulp, om te anticiperen op katholieke agressie tegen hun vaderland en om economische invloed te verkrijgen in de Duitse staten rond de Oostzee. Net zoals Christiaan IV werd Adolf door Richelieu, de eerste minister van Lodewijk XIII van Frankrijk, en de Nederlanders betaald. Van 1630 tot 1634 dreven ze de katholieke krijgsmacht terug en herwonnen een groot deel van de bezette protestante gebieden.
 
Bron: nl.wikipedia.org

Tweemaal Slag bij Quebec | Tweemaal Slag bij Waterloo