Dagelijks archief: dinsdag 27 september 2011

stof tot nadenken

gezien bij Tegenlicht: Evgeny Morozov
auteur van: The Net Delusion – The Dark Side of Internet Freedom

Evgeny MorozovEr zijn weinig programma’s op de Nederlandse televisie die mij zoveel stof tot nadenken geven als Tegenlicht van de VPRO. Gisterenavond werd de vierde aflevering van het nieuwe seizoen uitgezonden en daarin stond Evgeny Morozov centraal, de auteur van The Net Delusion In dit boek bestrijdt hij het cyber-utopisme.

Morozov werd vijftig minuten lang door een cameraman in een virtuele arena onder schot gehouden, terwijl op de vier wanden om hen heen beelden werden getoond uit documentaires die de VPRO eerder heeft uitgezonden. Internetscepticus Morozov mocht na elk fragment reageren. We zagen verschillende autoriteiten voorbijkomen waaronder technologiegoeroe Kevin Kelly, futurist Ray Kurzweil, filosoof Peter Sloterdijk, enfant terrible Julian Assange en historicus Tony Judt. Evgeny Morozov bekritiseerde het internetoptimisme met grote overtuigingskracht.

Het begon gelijk al goed. Tegenlicht confronteerde hem met een fragment uit een eerdere aflevering waarin Kevin Kelly, oprichter van het blad Wired en auteur van What Technology wants. Morozov kon bij Kelly‘s selectieve kijk op de technologische vooruitgang direct zijn belangrijkste punt van kritiek plaatsen. Technologyfreaks als Kelly zijn zo gefixeerd op technologie dat ze deze als een verlossingsweg voor de mensheid presenteren en daarbij de politieke dimensie helemaal uit het oog verliezen.

Ook de futurist Ray Kurzweil verkondigt het evangelie van de technologie. “Vooruitgang” is bij hem het toverwoord en hij interpreteert deze louter als technische vooruitgang. Het morele perspectief komt bij hem niet aan bod. Vreemd is dat natuurlijk niet. Meestal zijn technologiegoeroes en futuristen de spreekbuizen van machtige netwerken en de promotors van commerciële toepassingen. Hun euforische visie op toekomstige technologische ontwikkelingen is een sirenenzang die meer aantrekkingskracht krijgt, naarmate de verkondiger zich met de mondhoeken omhoog als een optimist presenteert die voor elk mogelijk probleem weer een oplossing ziet. Sceptici zijn in zijn ogen al snel zwartkijkers die lijden aan blikvernauwing. Daardoor zouden ze dus al de fantastische mogelijkheden niet kunnen zien…

Evgeny Morozov is zoals de meeste sceptici geen pessimist, maar een overtuigend criticus. Neem zijn visie op de “Arabische Lente”. Een gangbare visie op de revoluties in Tunesië, Egypte en andere Arabische landen, is dat het een Twitter-revolutie is, die vooral door de jeugd gedragen wordt. Vrijheid mogelijk gemaakt door mobiele apparaten en digitale netwerken. Maar deze vrijheid is juist ernstig te betwijfelen. Al die zogenaamde bevrijdende gadgets zijn in feite bedwelmende opium voor het volk.

Peter Sloterdijk zei overigens nog iets heel wezenlijks over de omwenteling door het volk in de postmoderne tijd. Het heeft geen zin meer om in termen van revolutie (van onderaf) te spreken, aangezien we in een voortdurende revolutie leven. De vertrouwde situatie heeft zich helemaal omgekeerd: nu zijn de machthebbers de revolutionairen, terwijl het volk behoudend is. Door de producenten worden er onophoudelijk nieuwe, baanbrekende producten in de markt gezet en het arme volk krijgt via de reclame alsmaar die innovaties over zich heen gestort.

Er is een permanente revolutie gaande. Het volk ondergaat momenteel een revolutie geleid door de economische klasse die ons dagelijks leven permanent wil omgooien.

Peter Sloterdijk

Ook bestrijdt Morozov het cliché dat de digitale revolutie de (virtuele) gemeenschap bevordert. In de jaren negentig was community building nog een van de toverwoorden, maar dat is in de eenentwintigste eeuw veranderd. Schijnbaar verbindt het internet mensen met elkaar. Maar in geestelijk opzicht schept het digitale leven geatomiseerde individuen. Op web 2.0 kun je alles personaliseren. Jij bent zélf het web. Gepersonaliseerde websites, waarvan Facebook de onbetwiste kampioen is, zijn een goudmijntje voor datawarehousing. Via de social media wordt unieke gebruikersinformatie opgeslurpt en slim doorgespeeld naar commerciële instellingen, die deze gegevens gebruiken voor one-to-one-marketing.

The Net DelusionDe digitale revolutie heeft het groene licht gekregen om door te denderen en er wordt onvoldoende nagedacht over de uitgangspunten, meent Morozov. Dé digitale revolutie bestaat natuurlijk niet. De digitalisering van de maatschappij wordt vooral aangedreven door machtige bedrijven als IBM, Apple, Microsoft, Google en Facebook. Ze geven de “vrijheid” om je steeds meer met hun producten te verbinden. Een goed voorbeeld is de Apple Store. Iedereen die een iPad heeft, weet dat je afhankelijk gemaakt wordt van deze Apple Store. Zonder account, kun je geen gratis Apps downloaden. De vrijheid die technologie ons geeft, is maar heel betrekkelijk. De neergestorte witte duif op de omslag van The Net Delusion is daarom een treffend beeld om de euforie van de Twitter-revolutie in de Arabische wereld te relativeren.

evgenymorozov.com | Evgeny Morozov [ tegenlicht.vpro.nl ]