Willem Kalf (1619-1693) in Museum Boijmans t/m 18 februari
Anderhalf jaar geleden heb ik in het Hermitage in Sint-Petersburg mij een poosje staan te vergapen aan een stilleven van Willem Kalf. Hij staat meestal in de schaduw van die andere zeventiende eeuwse meester van het stilleven: Willem Claeszn. Heda. Misschien komt het omdat de stillevens van Kalf vaak zo donker zijn, maar voor mij zit juist daarin de aantrekkingskracht. Een appel of citroen verschijnen als hemellichamen in de ruimte, een ovale schaal tuimelt als een ruimterad uit Kubrick’s Space Odyssee op het zwarte doek. Maar ook de techniek en focus van Kalf zijn fascinerend en doen mij vaak denken aan die van Vermeer, vooral waar het Perzische tapijten en glimlichten betreft. Eindelijk is er een redelijke overzichtstentoonstelling in zijn geboortestad Rotterdam. Ook een aanrader voor de liefhebber van 17 eeuws glaswerk en antiek.
Museum Boijmans Van Beuningen toont ruim dertig schilderijen, onderverdeeld in drie thema’s: een tiental boerderijstillevens en een vijftal stillevens uit de Parijse periode, gevolgd door een vijftiental pronkstillevens uit zijn Amsterdamse periode. Willem Kalf (1619-1693) werd geboren in Rotterdam en was vermoedelijk een leerling van Hendrik Sorgh. Op jonge leeftijd vertrok hij naar Parijs en schilderde daar onderwerpen die hij nog in Rotterdam had bestudeerd: vervallen boereninterieurs waarin keukengerei en diverse soorten groenten figureren. Deze taferelen maakten van Kalf een beroemdheid in zijn tijd. Vele Parijse kunstenaars kochten zijn werk. Mensen spelen in deze periode een ondergeschikte rol bij Kalf. Een enkele keer zijn boeren buiten aan het werk, bijvoorbeeld bij de pomp en dan is heel in de verte het profiel van de stad Parijs te zien, het bewijs dat het werk ook werkelijk in die stad is ontstaan.
Willem Kalf (detail)
Zijn vroege werk wijkt sterk af van zijn latere schilderingen. Tijdens dit verblijf in Parijs ontstaan naast de boerenschuurtjes al gauw de eerste stillevens. Deze zijn merkwaardige, maar ook indrukwekkende opeenstapelingen van veelal metalen voorwerpen, zoals tinnen en gouden kannen, schotels, enorme gouden schalen, tinnen flessen en trompetten. De weergave van de textuur van tapijten is buitengewoon knap, hoe hij met fonkelende weerspiegelingen werkt in glas en metaal is onnavolgbaar. De formaten zijn, vergeleken met de kleine boerderijstillevens, reusachtig: in een enkel geval meet zo’n stilleven twee meter hoog.
boijmans.rotterdam.nl
