Of de Russische componist Alexander Skrjabin echt van zijn publiek hield, valt te betwijfelen. Hij wilde het namelijk laten stikken in extase. Hij geloofde heilig in zijn missie: de mens de weg wijzen naar zijn hogere geestelijke bestemming. Dat Skrjabin zich als een profeet zag was in die dagen niet ongewoon. In de jaren 90 van de 19e eeuw was het verhevene in de mode en waren overal in Europa geestelijke bewegingen en charismatische figuren als paddestoelen uit de grond omhoog geschoten. Een daarvan, de Theosofische Vereniging, in 1875 in New York opgericht door Henry S. Olcott, William Q. Judge en zijn landgenote Helena Petrovna Blavatsky had bij de elite in Europa en Rusland grote aanhang gekregen. Ook Skrjabin verdiepte zich in de theosofie
Vorige week heb ik nog een korte ‘sentimental journey’ gemaakt door de Utrechtsestraat in Arnhem, de straat waar ik 22 jaar geleden als student aan de kunstacademie kwam wonen. Daar kwam ik dagelijks langs een oud huis op de hoek van de Brugstraat met het intrigerende bord Bibliotheek van de Theosofische Vereniging.
Voor kunstgeschiedenis moest ik in 1984 een lezing houden over het ontstaan van de abstracte schilderkunst en in een literatuuropgave was ik een theosofisch boek tegengekomen dat veel indruk gemaakt had op Mondriaan. Op een dinsdagavond stapte ik bij de theosofische bibliotheek binnen om het boek Thoughtforms (1901) van Charles Leadbeater en Annie Besant te zoeken. Ik was op de juiste plaats want ze hadden zelfs een exemplaar uit 1903 met kleurenplaten en in een nederlandse vertaling van Johan van Manen. Het was mijn eerste kennismaking met de theosofie en ik begon te lezen over aura’s en synesthesie, een geliefd onderwerp bij kunstenaars honderd jaar geleden.
Ook Skrjabin was een hartstochtelijk aanhanger van synesthesie en geloofde in een huwelijk tussen kleur en muziek. Hij heeft zelfs de uitvinding van het lichtorgel (kleurenklavier) op zijn naam staan. In de première van zijn symfonische gedicht Prometheus in 1911 was een kleurenklavier gepland, dat in bepaalde accoorden gekleurd licht mengt op een wit scherm. Skrjabin liep hiermee dus al vooruit op de lichtshows van deze tijd. Ook in de housemuziek is ritme, klank en kleur essentieel voor het opwekken van een extatische ervaring.
Bron: componisten.net
