Dagelijks archief: woensdag 2 februari 2005

vrijheid blijheid

Nog steeds door griep aan bed gekluisterd, maar gelukkig kan ik nu weer wat lezen. Op mijn nachtkastje ligt nog steeds Hoeveel waarheid heeft de mens nodig? van Rüdiger Safranski en daarin staat in het hoofdstukje over Jean-Jacques Rousseau het volgende over de vrijheid:

De(ze) onmiddellijkheid van het gevoel wordt uitgedaagd door de totaal andere onmiddellijkheid van de vrijheid. Vrijheid is spontaniteit, wil. Rousseau laat zien welke geheimen en onafzienbare werelden ook in die dimensie van ons innerlijk schuilgaan. Inderdaad, “schuilgaan”; want evenals voor het gevoel geldt ook voor de vrijheid dat je haar eerst weer in jezelf moet ontdekken, de weg erheen moet terugvinden. Vrijheid is het vermogen om elk ogenblik opnieuw te kunnen beginnen. Ook al kan ik achteraf een uiterlijke oorzakelijkheid verantwoordelijk stellen voor wat ik nu doe, dat verandert niets aan het feit dat de situatie nu open is en ik in vrijheid een besluit kan en moet nemen. Het moge zo zijn dat er met elke vrije handeling een nieuwe causale reeks van oorzaken en gevolgen begint, maar het is ook zeker dat met elke handeling uit vrijheid een causale reeks wordt afgebroken.
Jean-Jacques Rousseau
Vrijheid, blijheid; het straalt van dit feelgood portret af. Maar de tragiek van Rousseau is dat hij steeds meer in zichzelf keerde en tenslotte stierf als een ziekelijk achterdochtige en eenzame man.

Vanuit deze innerlijke vrijheid heeft een ziekbed geen beperkingen meer, maar krijgt het plotseling onafzienbare mogelijkheden. Het alledaagse vrijheidsbegrip versmalt zich meestal tot de opvatting “kunnen doen waar je zin in hebt”. Maar misschien ligt het ook wel aan de Nederlandse taal. Het Russisch kent bijvoorbeeld twee woorden voor vrijheid, om oppervlakkige en diepgevoelde vrijheid van elkaar te kunnen onderscheiden.

Wie was Jean-Jacques Rousseau?