Het transcenderende dier, de mens, geniet van de trotse distantie waarmee hij het geheel overziet; het geeft hem het gevoel goddelijk te zijn. Tegelijk merkt hij dat hij weliswaar buiten zichzelf kan treden, maar toch niet uit de dierenwereld kan stappen: hij behoort die wereld toe. Hij wordt heen en weer geslingerd tussen een god die het geheel overziet en een dier dat tot het geheel behoort.
Maar wat is het geheel? Schopenhauer heeft het zo gezien:
“In de oneindige ruimte talloze lichtende bollen, met om iedere bol in hun baan telkens een duizendtal kleinere belichte bollen die, van binnen heet, met een gestolde koude korst overdekt zijn, waarop een schimmellaag levende en kennende wezens heeft voortgebracht.”
Dat is een globale zelfwaarneming van de mens die nauwelijks nog van een depressie te onderscheiden valt: het kennende leven ontdekt zichzelf als een schimmellaag op een afgekoelde planeet.

Als de rede een dergelijke blik op het geheel kan werpen, roept dat de verdenking op dat je met zo’ n rede weleens geplaagd kon zijn als betrof het een ziekte. Is redelijkheid niet teveel gevraagd? Zijn we niet juist zulke “gebrekkige wezens” omdat we op een te weidse en verre horizon, te weten op het genoemde globale kunnen uitzien? Is onze rijkdom aan kennis en perspectieven niet ook onze zwakte?