Het is een schande dat we Rembrandt en Bartholomeus van der Helst allemaal van naam kennen. En dat we de laatste vooral kennen van die twee straten in Amsterdam.

‘Na mijn dood word ik op de scholen tien jaar vrijwillig gelezen
en daarna nog eens tien jaar verplicht.
Dan noemen ze een straat naar me.
En dan ben ik helemaal vergeten.
Niemand weet toch meer wie Tweede van der Helst was?’

(Gerard Reve, In gesprek, 1983)

Gisteren werd zijn schuttersmaaltijd die op 25 juni door een notoire schilderijenvernieler ‘behandeld’ werd, weer in oude luister gepresenteerd. Een indrukwekkend schilderij, waar de museumbezoeker bij het bewonderen van de Nachtwacht vaak met de rug naar toe staat. Soms wordt er wel eens neerbuigend gedaan over de verbluffende virtuositeit van Van der Helst die vergeleken bij de geniale Rembrandt nogal gelikt zou zijn.

Kijken we bijvoorbeeld eens naar de slagschaduw bij Rembrandt en bij Van der Helst. Voor een dergelijk effect moet je toch een aardig potje kunnen schilderen, aan beide meesters dus wel besteed. Ze voeren het inderdaad perfect uit, zo onstoffelijk als een schaduw maar kan zijn. Wie is er hier nu gelikter?

Vorig jaar op 15 oktober werd in Parijs het 100-jarige jubileum gevierd van Debussy’s meesterwerk La Mer. Het bestaat uit drie delen: I. De l’aube à midi sur la mer, II. Jeux des vagues en III. Dialogue du vent et la mer.

Claude Debussy, de heimelijke omwentelaar, heeft in de Westeuropese toonkunst een nieuwe akoestische wereld ontsloten, door middel waarvan de daartoe bereide en voorbereide muzische mens toegang kan krijgen tot een belevingsgebied dat voordien in onze muziek terra incognita was. Het is de wereld van het als tijdloos ervaren ‘eeuwige heden’, waarvan niet het Doel wordt verheerlijkt, nagestreefd of veroverd, maar het Zijn wordt beleefd met de grootst mogelijk intensiteit. Het kunstenaarstype waarvoor deze wereld open ligt, is altijd het type dat de natuur als een ondeelbaar proces van ontstaan en vergaan groot, kosmisch ervaart en aan dit ervaren alleen soms ogenblikken dankt van extatisch geluk. De kunstenaar die bestemd is aan dergelijke momenten van ‘eeuwige heden’ een gestalte te geven, is het tegendeel van een ‘romantische dromer’. Hij is een gespannen spieder en luisteraar voor wie natuur nooit achtergrond is, decor waartegen hij eigen of anderer verdriet of drama projecteert. Natuur is hem steeds het symbool voor de buitenmenselijke realiteit, waarvan hij zichzelf en de mens in het algemeen een nietig en nooit dominerend onderdeel weet.

uit: Rudolf Escher, Debussy, Actueel Verleden
Uitgeverij Frits Knuf, Buren, 1985

II. Jeux des vagues
Een ijl tussenspel, met soepele vluchtige en in elkaar verglijdende arabesken, die slechts een enkele maal uitgroeien, gelijk de melodie van de Engelse hoorn. Het verdicht zich geleidelijk, waar de motieven zich omstrengelen boven een lang aangehouden orgelpunt tot een overstelpende klank, die snel vervluchtigt.
 
III. Dialogue du vent et la mer
Een stormachtig tweegesprek van de elementen met geladen verstillingen en grootse luwten. Naar de aard van dit sluitstuk zijn melodische bestanddelen van het eerste deel hier gewijzigd. Het Triton-signaal wordt jachtig in de trompet, onheilspellend waar de fagotten het laag blazen en besluit triomfantelijk het werk als de kornetten het snel aanzwellend telkens herhalen. De verre hyme klinkt hier breder. Het eigen hoofdthema van dit deel is onrustig in zijn weifeling tussen kleine en grote secunde, en door de versnelling en vertraging van zijn vaart.
 
Bron: XYZ der Muziek van Casper Höweler (1936)

download La Mer